Czy można powiedzieć, że narzędzia
chirurgiczne towarzyszą człowiekowi już od zarania dziejów? Istotnie, już w czasach prehistorii
dysponując naturalnymi materiałami takimi jak kamień czy kości wykonywano
proste narzędzia – np. noże służące usuwaniu ciał obcych. Nadejście epoki
brązu, a potem żelaza przyniosło oczywiście dalszy postęp w kwestii wytwarzania
prostych narzędzi.
W dziełach Hipokratesa (400 r p.n.e.)
znajdują się już opisy dość skomplikowanej budowy narzędzi chirurgicznych,
takich jak kleszcze czy igły. Mając na uwadze brak znajomości prawidłowej
anatomii są to zbiory tymbardziej imponujące. W kolejnej epoce – średniowieczu rozwój
narzędzi chirurgicznych zostaje zahamowany ze względu na stanowisko Kościoła,
przy czym pochodzące z tego okresu dzieło arabskiego lekarza Abulcaisa zawiera
opisy i ryciny około dwustu narzędzi chirurgicznych i przez kilka stuleci jest
źródłem wiedzy chirurgów.
W
renesansie arsenał instrumentarium chirurgicznego zdecydowanie się poszerza.
Znak czasów - pojawiają się narzędzia pomocne przy ranach postrzałowych. La chirurgie Francoise z 1594 roku jest pracą zawierającą dokładne
ilustracje, wykonane w skali tak aby umożliwić precyzyjne odwzorowanie narzędzi
w pracowni kowala. Niestety m.in. ze względu na brak funkcjonowania zasad dotyczących
sterylizacji narzędzi śmiertelność po operacjach jest bardzo wysoka.
XVII i XVII wiek –
liczba dostępnych narzędzi chirurgicznych jest jeszcze większa i co ciekawe
wiele uwagi poświęca się ich estetyce. Wytwarzane w tym czasie narzędzia
odznaczają się dekoracyjnymi wykończeniami. Pojawiają się katalogi i publikacje
przeznaczone dla wytwórców instrumentarium chirurgicznego. XIX wiek, z uwagi na
rozwój wiedzy o anatomii przynosi opracowanie wielu specjalistycznych narzędzi.
Stosuje się już wówczas chromowe i niklowe pokrycia w celu zapobiegnięcia
korozji.
Po 1925 roku dostępne
są już wysokiej jakości gatunki stali zawierających chrom dlatego narzędzia
chirurgiczne są wykonywane ze stali nierdzewnych gwarantujących odporność na
korozję. W XX wieku narzędzia chirurgiczne stają się dużo bardziej zaawansowane,
ich budowa zaczyna się znacznie różnić w zależności od organu, przy którym mają
pracować. Stosuje się też jednorazowe ostrza skalpelów, pojawiają się np.
cewniki. Obecnie nie tylko wymagania w stosunku do narzędzi chirurgicznych, ale
i ich sama klasyfikacja jest ściśle określona przez normy. Biorąc pod uwagę
właściwości funkcjonalno-konstrukcyjne wyróżniamy np. narzędzia tnące,
chwytające, przemieszczające, kłujące czy uderzające.
Dzisiejsze trendy panujące w dziedzinie
instrumentarium chirurgicznego to rozwój narzędzi dla metod małoinwazyjnych, a
także robotów chirurgicznych. Takich jak np. ten budowany w ramach działalności
Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii założonej przez prof. Religę. W Zabrzu powstaje rodzina robotów Robin
Heart. Jeden z nich ma już
za sobą badania na zwierzętach. Krótki film z udziałem robota tutaj.
Bibliografia:
Kirkup J.R.:
The history and evolution of surgical instruments, Annals of The Royal College of Surgeons of England, 1981 vol.
63.
http://wojciechszczesny61.blogspot.com/2013/07/milowe-kamienie-chirurgii-od-kamiienego.html
